Kilka prostych słów o tym, jak myślimy o swoim mieszkaniu

Blok, wieżowiec, kamienica, szeregowiec, domek jednorodzinny – strzelam, że 90-95% ludzi żyje obecnie w którymś z tych budynków. Ponad 60% takich przypadków w Polsce ma miejsce w miastach (wskaźnik urbanizacji). Dorzucając do tego trwający od lat deficyt mieszkań w naszym kraju, można śmiało powiedzieć, że jednym z podstawowych motorów napędzających Polaków do wstawania codziennie rano do roboty jest chęć posiadania własnego m3. A skoro już mieszkać, to mieszkać wygodnie, wiadomo. Tylko co, jeśli kupno i właściwe urządzenie mieszkania to dopiero część całej układanki?

Zdarza mi się nieraz oglądać śniadaniowe telewizje. Nie bardzo mnie kręcą paski informacyjne, dlatego najczęściej kończy się na zerkaniu w jakieś lajfstajlowe programy, gdzie polscy lub zagraniczni bohaterowie zmagają się z kupnem lub urządzeniem swojego mieszkania. TVN Style, BBC Lifestyle, HGTV, Polsat Cafe czy inne TLC – zawsze można tam trafić na użyteczne porady dotyczące zalet i wad łączenia kuchni z salonem, sposobów na urządzenie sypialni, po wybór najodpowiedniejszego odkurzacza, ekspresu do kawy, czy najlepszej ekspozycji dla domowych roślin. Na przykład ostatnio pewien Wojtek z pewną Anią przez cały program wybierali swoje wymarzone M w Warszawie. Ostatecznie zdecydowali się na sześćdziesięciometrową ursynowską deweloperkę za 640 000 zł. Dobra lokalizacja, styl wykończenia i południowe nasłonecznienie zdecydowały o ich wspólnym wyborze.

Cena może szokować, ale nie to jest według mnie najciekawsze. Nie chodzi też bynajmniej o łopatologię takich programów, czy graniczącą z debilizmem odkrywczość dialogów ich bohaterów. Wszyscy to znamy, a i ze mnie żadna Masłowska czy Łukasz Najder, żeby wyrafinowaną polemiką zbierać wokół siebie grono zgorzkniałych inteligentów spoglądających z wyższością na durne masy. Polska blogosfera opowiada z fascynacją o hygge, feng shui i patentach na renowację starych mebli. To także część pewnego fenomenu, który można streścić do: “w myśleniu o własnym mieszkaniu, chodzi o to, co dzieje się w jego ścianach, a nie zaraz za nimi”. Czyli co? Poniżej historyjka, która to wyjaśni. Przeredagowałem i skróciłem na potrzeby sensu.

Rob McDowell, dyplomata, kupił mieszkanie na 29. piętrze nowoczesnego wieżowca w Vancouver. Rob był kawalerem i nie miał dzieci, więc 46 m2 zdawało się zupełnie wystarczającym metrażem, zważywszy na panoramiczny widok z wielkich okien, przez które mógł podziwiać ocean. Kiedy miasto spowijała mgła, jego apartament unosił się ponad nią.

– Zaprosiłem do siebie wszystkich przyjaciół, żeby mogli podziwiać ten widok – powiedział mi później – Byłem taki szczęśliwy.

Wraz z upływem kolejnych miesięcy jego nastrój uległ jednak zmianie.

Ilekroć McDowell wychodził ze swego mieszkania, szedł korytarzem, który dzielił z dwudziestoma innymi ludźmi, do windy używanej przez blisko trzysta osób. Kiedy otwierały się drzwi kabiny, nigdy nie był pewien, kogo ujrzy w środku, ale zazwyczaj nie byli to jego najbliżsi sąsiedzi. McDowell czuł się coraz bardziej klaustrofobicznie. Piękny widok z okna przestał już być lekarstwem na samotność.

– Wjeżdżasz windą na górę, wchodzisz do swojego mieszkania, zamykasz za sobą drzwi i zostajesz w czterech ścianach, sam na sam ze swoim pięknym widokiem – powiedział. – Zacząłem żałować, że kupiłem to mieszkanie.

Sytuacja zmieniła się, gdy miasto wymusiło na deweloperze postawienie szeregu kamienic poniżej wieżowca. Wybudowane kamienice przypominały kompleks mieszkalny mogący pomieścić kilka rodzin. Domy nie były duże, ale wychodziło z nich wprost na ogród i kort do siatkówki. McDowell zauważył, że ich mieszkańcy regularnie grywali w siatkówkę w ogrodzie. On i jego sąsiedzi z wieżowca mieli wszelkie prawo, by się do nich przyłączyć, ale nigdy tego nie robili. Tak, jakby mieszkańcy kamienic zawłaszczyli tę przestrzeń tylko dlatego, że mieli do niej najbliżej.

Kiedy do kamienic wprowadziło się kilkoro jego znajomych, McDowell sprzedał swoje mieszkanie i kupił mieszkanie obok nich. W ciągu kilku tygodni jego krajobraz społeczny uległ radykalnej zmianie. Poznał wszystkich nowych sąsiadów. Brał udział w weekendowych meczach siatkówki i imprezach we wspólnym ogrodzie.

Nowi sąsiedzi McDowella nie byli z natury bardziej sympatyczni czy życzliwi niż mieszkańcy wieżowca. Co zatem zbliżało ich do siebie? Otóż przed frontowymi drzwiami wszystkich kamienic znajdowały się na poły prywatne ganki z widokiem na ogród urądzony na dachu dolnego budynku. Umożliwiały one regularne, krótkie i niezobowiązujące kontakty towarzyskie. Stanowiły niejako strefę pośrednią, z której można było się wychylić lub wycofać w jej głąb, wedle uznania. A co by się stało, gdyby chcieć “posiedzieć” sobie w korytarzu wieżowca, z którego wyprowadził się McDowell? Nie dość, że nuda i niewygodnie, to jeszcze w końcu ktoś wezwałby policję.

Ten fenomen przestrzeni był przedmiotem wielu badań, z których najciekawsze przeprowadził duński urbanista, Jan Gehl. Ustalił on, że mieszkańcy domów najczęściej rozmawiają z przechodniami, gdy podwórka są dostatecznie płytkie, by umożliwiać konwersację, lecz zarazem dostatecznie głębokie, by móc wycofać się na bezpieczną odległość. Gehl ustalił tę odległość. To dokładnie 3,2 metra.

Zamiast więć wpadać codziennie w windzie wieżowca na którąś z blisko trzystu obcych osób, McDowell miewał teraz regularne kontakty z dwudziestoma kilkoma ludźmi, dzięki czemu towarzyski światek ze wspólnego ogródka był dlań łatwiejszy do opanowania. McDowell pamiętał imiona wszystkich osób mijających jego ganek. Te nowe znajomości okazały się poważne i trwałe. Po dziewięciu latach McDowell opiekuje się dziećmi sąsiadów i ma zapasowe klucze do ich mieszkań. Razem z sąsiadami jeżdżą na wakacje. Korytarz wieżowca oddalał ludzi od siebie, dziedziniec kamienicy ich do siebie zbliżał.

– A o ilu z nich mógłbyś powiedzieć, że są ci naprawdę bliscy? – spytałem go któregoś razu. McDowell trochę się zarumienił, ale zaczął liczyć na palcach:
– Bliscy, tak jakby byli moją rodziną? Sześcioro.

Zdumiewająca liczba, zważywszy na to, jak drastycznie według badań z ostatnich dwudziestu lat kurczą się sieci społeczne większości z nas. *

Pewnie, że logika “mieszkanie polega na właściwej aranżacji w nim przedmiotów”, która dominuje w takich lajfstajlowych programach telewizyjnych da się łatwo wytłumaczyć pieniędzmi, płynącymi z lokowania produktu. Każdy z nas mieszka oczywiście w innych warunkach i najbliższe otoczenie każdego z nas jest inne. Niemniej, z łatwością można sobie wyobrazić sytuację, kiedy to zamiast IKEI, Mastercooka, czy Castoramy program sponsorowałby jakiś zagraniczny lub polski deweloper, który może się pochwalić szczególnie interesującymi projektami architektonicznymi, gdzie ludziom żyje się dobrze nie tylko w samych mieszkaniu, ale i w jego bezpośredniej bliskości. W tak skonstruowanym programie, eksperta od patentów na wykończenie wnętrz zastąpiłby urbanista, socjolog lub psycholog, a dyskusja nie sprowadzałaby się do liczby programów w pralce, lecz do liczby zadowolonych sąsiadów. Taki program to jedynie kwestia pewnego akcentu.

Na razie jednak nie ma takiego programu, nie ma też praktycznie takich wpisów na blogach. Napisałem więc do TVN Style, BBC Lifestyle, HGTV, Polsat Cafe i TLC. Ciekawe, czy któraś z nich odpisze.

——-

* Tekst pochodzi z książki “Miasto szczęśliwe” Ch. Montgomery’ego.